Kilimo cha vitu guu

 

​Ahsante. Kilimo cha Vitunguu (Onion) ni moja ya kilimo kinacholipa sana nchini Tanzania, hasa kwa kuwa bidhaa hii inahitajika sokoni mwaka mzima.

​Kwa kuwa ulianza na Mkoa wa Kigoma, nitatoa muongozo wa jumla unaoweza kufaa maeneo mengi, lakini kwa Kigoma zingatia kwamba maeneo yenye joto la wastani ndiyo hufaa zaidi kuliko sehemu zenye baridi kali.

​Huu hapa ni mwongozo wa hatua kwa hatua wa Kilimo Bora cha Vitunguu Maji:

​1. Hali ya Hewa, Udongo, na Uchaguzi wa Mbegu

​a. Udongo na Hali ya Hewa

• ​Joto: Vitunguu hustawi kwenye joto la wastani (15^\circ\text{C} hadi 25^\circ\text{C}) wakati wa ukuaji wa miche, na hupendelea joto zaidi (20^\circ\text{C} hadi 27^\circ\text{C}) wakati wa kutengeneza kitunguu (Bulb Formation).
• ​Udongo: Udongo mzuri ni ule wa tifutifu (loamy soil) au mchanga, wenye rutuba ya kutosha, na unaopitisha maji kwa urahisi. Udongo unaotuamisha maji utasababisha kuoza kwa vitunguu.

​b. Uchaguzi wa Mbegu

​Mbegu za vitunguu hugawanywa katika makundi makuu mawili:

​2. Maandalizi ya Kitalu na Upandikizaji

​a. Maandalizi ya Kitalu

• ​Matuta: Andaa matuta yenye upana wa mita 1.
• ​Samadi/Mboji: Weka mbolea ya samadi iliyoiva vizuri au mboji kwa wingi.
• ​Kupanda: Sia mbegu kwa mistari midogo au kwa kutawanya. Kilo 1.5 hadi 2.5 za mbegu za Hybrid zinatosha kwa ekari moja ya shamba.
• ​Matunzo: Funika kitalu kwa matandazo (mulch) kisha toa mara tu mbegu zinapoanza kuota (siku 7-10). Mwagilia mara kwa mara na hakikisha kitalu kina kivuli cha kutosha (kama kichanja) dhidi ya jua kali.

​b. Kupandikiza Shambani (Transplanting)

• ​Muda Sahihi: Hamisha miche shambani baada ya wiki 5 hadi 6 tangu kusia, au miche inapofikia unene wa penseli.
• ​Nafasi: Panda miche kwa umbali wa sentimita 10 (mche hadi mche) na sentimita 30 (mstari hadi mstari).

​3. Matumizi ya Mbolea na Palizi

​a. Mbolea

​Vitunguu ni walaji wazuri (heavy feeders) wa virutubisho, hasa Naitrojeni (N) na Potasiamu (K).

• ​Mbolea ya Kupandia (Wakati wa Kupandikiza): Tumia mbolea yenye Fosforasi na Potasiamu (mfano DAP au NPK).
• ​Mbolea ya Kukuza (Top Dressing): Baada ya wiki 2-3 tangu kupandikiza, ongeza mbolea ya Naitrojeni (mfano UREA au CAN) kukuza majani na baada ya wiki 4-6 rudia tena NPK au Potasiamu kusaidia vitunguu kujaza (Bulb filling).

​b. Palizi na Umwagiliaji

• ​Palizi: Palilia shamba haraka kwani vitunguu vina mizizi mifupi na hushindwa vibaya na magugu. Palizi hufanyika kwa uangalifu (kwa mkono au jembe) ili usiharibu mizizi.
• ​Umwagiliaji: Hakikisha unamwagilia maji ya kutosha na kwa utaratibu, hasa kipindi cha kiangazi. Acha kumwagilia wiki 1-2 kabla ya kuvuna ili kusaidia vitunguu kukomaa na kujikusanya.

​4. Kudhibiti Wadudu na Magonjwa

​Wadudu namba moja wanaoshambulia vitunguu ni Viroboto (Thrips).